Kalp – Damar Hastaliklarinda Erektil Disfonksiyon Ve Tedavisi
Durum Raporu

1. Cinsel aktiviteye tekrar başlanılması: Rehabilitasyon programı her birey için ayrı olarak düzenlenmelidir. Örneğin AMI geçirmiş bir hastada ejeksiyon fraksiyonu, efor anjinası veya dispnesi olup olmaması gibi faktörler gözönüne alınmalıdır. Genelde hastanın MI sonrası ilk 2 hafta içinde cinsel aktiviteye başlamaması önerilmektedir. Hasta stabilize olduktan 3 – 6 hafta sonra başlanılması daha güvenlidir. Hastada cinsel eylemin kalbi yorucu bir aktivite olduğu ve kalp krizini tekrar tetikleyebileceği endişesi bulunduğundan çeşitli örnekler verilerek bu endişe giderilmeye çalışılmalıdır. Örneği, seksüel aktivitenin 2 kat merdiven çıkmakla eşdeğer bir iş olduğu ve bunu yapabilen bir kişide cinsel eylemin bir risk taşımayacağı belirtilebilir. Bu örnekler yeterince ikna edici olmazsa, evreli bir egzersiz tolerans testi yapılarak hastaya daha fazla özgüven kazandırılabilir. Genel olarak, birbirini iyi tanıyan eşler arasında ve bilinen bir ortamda gerçekleşen ilişki sırasında yaklaşık 3.5 – 5 MET’lik enerji harcanmaktadır (Tablo I). Eğer hastalar standart egzersiz testi sırasında 5 – 6 MET’lik bir düzeye ulaşırlarsa cinsel eyleme bağlı bir kardiyak olay gelişme riskinin çok düşük olacağı söylenebilir. Fonksiyonel kapasitesi NYHA sınıf II (Tablo II) olan hastaların büyük bir çoğunluğu rahat bir şekilde cinsel aktivitelerini sürdürebilirler. Fonksiyonel kapasitesi NYHA Sınıf III olan hastaların bir kısmı da uygun bir tedavi ile cinsel yaşamlarına fazla bir zorlukla karşılaşmadan devam edebilirler.

2. Tedavide kullanılan ilaçların yan etkilerinin izlemi: Tedavi amaçlı kullanılan ilaçların birçoğu nöroendokrin kontrol üzerindeki santral etkileri yoluyla veya penil ereksiyonun nörovasküler kontrolü üzerindeki etkileri ile erektil disfonksiyona neden olabilirler. Santral nörotransmitterleri etkileyen antipsikotik, antidepresan ve antihipertansif ilaçların bir bölümü erektil disfonksiyona yol açabilir. Özellikle beta-blokerlerin erektil disfonksiyon yapabilecekleri unutulmamalıdır.

3. Çiftlerin bilgilendirilmesi: Hastada cinsel eylemin yapılacağı yer, zaman, kişi ve pozisyon ile ilgili tereddütler bulunabilir Bu konudaki veriler sınırlı olmakla beraber; genel olarak, olağan dışı bir yerde veya değişik bir partner ile gerçekleştirilen eylemin normalden daha fazla strese yol açacağı, katekolamin salınımının ve miyokardiyal oksijen tüketiminin artacağı, bunların sonucunda da kardiyak bir olayın tetiklenebileceği düşünülmekte ve bu tür ilişkilerden kaçınılması önerilmektedir. Cinsel ilişki sırasında alt-üst gibi izometrik iş yükünü artıran pozisyonlar yerine eşlerin yan yana olacağı daha rahat pozisyonların tercih edilmesi kalbin iş yükünü azaltabilir. Cinsel eylemden önce hastalar iyice dinlenmiş olmalıdır. Ön sevişme döneminin uzun tutulması hastanın heyecanının azalması ve adaptasyonu açısından yararlı olabilir. Ilişkinin 1 – 3 saat öncesinden itibaren aşırı yemek, egzersiz ve alkol alımından kaçınılmalıdır. Cinsel ilişkiden 1 saat önce ek doz beta – bloker veya ilişkiden 15 dakika önce sublingual nitrat alımının önerilmesi (sildenafil kullanan hastalarda kontrendikedir), kronik stabil anjina pektorisi olan hastaların büyük bir çoğunluğunun rahat bir cinsel aktivite yaşamasını sağlayacaktır.

4. Çiftler arasındaki iletişimin ve duygusallığın devam ettirilmesi, endişelerinin giderilmesi : Kalp hastalarında, cinsel aktivitenin ölüme yol açabileceği korkusu yanında, eşi ile arasında soğukluğun ve uzaklaşmanın yaşanabileceği endişesi gelişmektedir. Bunun dışında hastanın kendisinin istekli olmasına rağmen, eşinin cinsel eylemin kardiyak bir olayı tetikleyebileceği endişesi olabilir. Bu durumlarda, çiftlere psikolojik danışmanlık hizmeti verilmesi yararlı olabilir. Hastaya cinsel yaşamının eski düzeyine döndürülmesi konusunda aceleci davranmaması ve kendini rahat hissetmesi önerilmelidir. Eşi ile arasındaki fiziksel yakınlığın yanı sıra duygusal ilişkiyi de tekrar yerine oturtması gerektiği hatırlatılmalıdır.

5. Hastaların yakınmalarının izlemi : Hastalar, ilişki sırasında gelişen anjina, aşırı yorgunluk, uzamış dispne, ilişki sonrası 10 dakikadan daha fazla süren çarpıntı hissetikleri takdirde tekrar hekime başvurmaları yönünde uyarılmalıdırlar. Böyle bir durumda, cinsel aktivitenin hasta açısından güvenli olup olmadığının tekrar değerlendirilmesi gerekir. Ayrıca ilaç tedavisini oluşturan ilaçların dozları yeniden gözden geçirilmelidir.

1. Düşük riskli hastalar: Asemptomatik, cinsiyet dışında üçten az kardiyovasküler risk taşıyan hastalar; kan basıncı kontrol altında olan hipertansif hastalar; hafif kararlı angina (değerlendirilmiş ve tedavi altında); başarılı koroner revaskülarizasyon yapılmış hastalar; geçmişte sorunsuz miyokard infarktüsü öyküsü olan hastalar; hafif kapak sorunu olan hastalar ve Sınıf I konjestif kalp yetersizliği olan hastalar bu grupta değerlendirilmelidir. Bu hastaların cinsel etkinliğe dönmesi ya da cinsel fonksiyon bozukluğu için tedavi yapılması için ileri bir inceleme gereği yoktur ve cinsel etkinliğin ek bir risk oluşturmayacağı düşünülür.

2. Yüksek risk taşıyan hastalar: Kararsız veya ilaç tedavisine dirençli angina pektoris, kontrol edilemeyen hipertansiyon, Sınıf III ve IV konjestif kalp yetersizliği, yakında geçirilmiş miyokard infarktüsü (2 haftadan önce), yüksek riskli ventriküler aritmiler, hipertrofik obstrüktif kardiyomiyopati, ağır kapak hastalıkları (özellikle aort darlığı) bu grupta değerlendirilmelidir. Bu hastalarda cinsel etkinlik önemli risk oluşturabileceğinden kalple ilgili sorun çözülünceye kadar cinsel etkinliğe dönüş ertelenmelidir.

3. Orta derecede risk taşıyan hastalar: Orta derecede şiddetli kararlı angina pektoris, 2 – 6 hafta arasında geçirilmiş miyokard infarktüsü, Sınıf II konjestif kalp yetmezliği, üç ve daha fazla kardiyovasküler risk faktörü taşıyan hastalar ve aterosklerotik hastalığa bağlı kalp dışı sekeli olan hastalar (serebrovasküler olay, periferik arter hastalığı gibi) bu grupta değerlendirilmelidir. Bu grup hastaların cinsel etkinliğe dönmeden ya da cinsel fonksiyon bozukluğu için tedavi planlanmadan önce kalple ilgili ileri incelemeleri yapılarak düşük ya da yüksek risk grubuna girip girmedikleri anlaşılmalı ve buna göre karar verilmelidir.