Sekonder Hipertansiyon

Dr. Burcu Çakır, Dr. Servet Altay, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Ana Bilim Dalı, Edirne

Hipertansiyon, yüksek prevalansı ve kardiyovasküler ölüm için en yaygın risk faktörü olması sebebiyle önemli bir halk sağlığı sorunudur. (1) En sık görülen şekli, nedeni bilinmeyen ve sıklıkla ailesel öykü ve obeziteyle ilişkilendirilen esansiyel hipertansiyon olmasına rağmen sekonder hipertansiyon (SH) % 5-15 aralığında değişen prevalansı ile önemli bir orana sahiptir. (2) İleri merkezlerde, birinci basamak kliniklere kıyasla daha yüksek oranlarda bildirilmiştir. (3) Türkiye'de hipertansiyon prevalansı ile ilgili son çalışma olan PatenT-2 çalışmasında sonuç %30.3 olarak bulunmuş, ancak bu çalışmada SH’a yönelik alt analiz yapılmamıştır. (4) Göktaş ve ark. 'nın Marmara Bölgesi'nde hipertansiyon üzerine yaptıkları çalışmada, hipertansiyon prevalansı %31,8 ile eski çalışmalarla örtüşürken, bu hastaların %26.9’unda SH izlenmiştir.(5)

Sekonder hipertansiyon, altta yatan tanımlanabilir bir nedene bağlı gelişen ve bu nedene yönelik tedavi ile gerileyebilen hipertansiyondur. SH erken teşhis edilip tedavi edilirse, hastalarda tam kür sağlanabilir veya kardiyovasküler hastalık riskinde azalma ile kan basıncı kontrolünde iyileşme yaşanabilir. Ne yazık ki tüm hipertansif hastaların SH açısından tetkik edilmesi uygulanabilir ve maliyet etkin bir durum değildir. Bu noktada yüksek riskli hastaların tanınması ve tüm yeni hastalara tedaviye başlanmadan anamnez alınması, fizik muayene ve laboratuvar taraması yapılması önem kazanmaktadır. (1, 2)

İlk değerlendirme hipertansiyon tanısının doğruluğunu içerir. Doğru ölçüm teknikleriyle yapılmış olması, en az iki farklı ziyarette en az iki farklı ölçümde tansiyonun yüksek değerlendirilmesi, gereklilikte beyaz önlük hipertansiyonu veya maskeli hipertansiyonu araştırmak için 24 saatlik tansiyon monitorizasyonu yapılması gereklidir. Hastaya hipertansiyon tanısı koyulduktan sonra, hem olası altta yatan patoloji varlığını araştırma hem de hipertansiyonun komplikasyonlarını bazal seviyede tarama amaçlı, tedaviye başlamadan önce dikkatli bir anamnez alınmalı, tam fizik muayene yapılmalı, elektrokardiyografisi değerlendirilmeli ve rutin laboratuvar testleri görülmelidir. (6)

İlaç tedavisi hastalıklarla başa çıkılmasında tıbbın en önemli kozu olsa da birçok yan etki profiline sahiptir. Günlük hayatta sık reçete edilen birçok ilaç hipertansiyona sebep olması, hipertansif bireylerde kan basıncı kontrolünü bozması veya antihipertansif ilaçların etkisini azaltması ile ilişkilendirilmiştir (Tablo 1). Anamnezde hastanın kullandığı ilaçların detaylıca sorgulanması, bu hastalardaki kan basıncı kontrolünde anahtar rol oynamaktadır. Kan basıncını yükselten ilaç saptandığında mümkünse kesilmesi veya azaltılması veya alternatif tedaviye geçilmesi önerilmektedir.

Hipertansiyon tanısı koyulan tüm hastalarda rutin bakılması gereken laboratuvar testleri elektrolitler, üre, kreatinin, hematokrit, açlık kan şekeri, lipit profili, aldosteron:renin oranı, idrar tahlili ve idrar albümin:kreatinin oranını içerir. Anormal sonuçlar daha ileri araştırmayı teşvik etmelidir. Eğer anormallik saptanmazsa ancak hastada dirençli veya şiddetli hipertansiyon gibi SH düşündüren bir durum varlığında yaş aralığına göre olası etyolojiye yönelik gerekli tetkikler planlanabilir. (7)

Sekonder hipertansiyonun hangi hastalarda taranacağına yönelik tavsiyeler ulusal ve yerel kılavuzlarda farklılık göstermektedir. Genel olarak SH açısından şüphelenilecek hastalar Tablo 2’de özetlenmiştir. (1, 2) SH nedenlerinin çoğu, spesifik bir bozukluğu düşündüren klinik bulgularla ilişkilidir; oskültasyonda üfürüm duyulan hastalarda aort koarktasyonu veya renal arter stenozu, cafe-au-lait lekeleri görüldüğünde feokromasitoma, radyo-femoral nabız gecikmesinde aort koarktasyonu, renal bölgede ele gelen kitlede polikistik böbrek düşünülebilir (2)

SH düşündüren yukarıda sayılan kanıtların varlığında hasta SH için araştırılmalı, spesifik bir neden saptanması durumunda ilgili uzmana yönlendirilmelidir. Anamnez, fizik muayene veya laboratuvar bulgularında SH’den şüphelendiren herhangi bir durum yoksa ileri tetkik yapılmasının faydası gösterilmemiştir. (1)

Tablo 3’te sekonder hipertansiyonun en sık nedenleri özetklenmiştir ( 2). Bunun yanındaa sekonder hipertansiyon prevalansı ve potansiyel etyolojileri yaşa göre farklılık göstermektedir (Tablo 3) (2). SH için etyolojideki patolojinin tedavi edilmesiyle hipertansiyonun remisyonunun sağlanması tanımından yola çıkarak, bazı yazarlar obezitenin SH nedenleri arasına dahil edilmesi gerektiğini düşünmektedir. Öyle ki, kilo verilmesinin veya obezite cerrahisinin hipertansiyon remisyonu üzerindeki etkisi büyüktür. (8) Sekonder hipertansiyon hastalarında alt grupların prevalansını değerlendiren bir çalışmada ise obstrüktif uyku apne sendromu % 64 gibi bir oranla hastaların büyük çoğunluğunun etyolojisini oluşturmuştur. (9)

            Sekonder hipertansiyonun en yaygın olduğu genç erişkinlerde esansiyel hipertansiyonun da genel popülasyondan daha az sıklıkta olmadığını ve spesifik tedavi verilse dahi hipertansiyon remisyonunun sağlanamayabileceği unutulmamalıdır. Özellikle genç hastalarda (<40 yaş) spesifik tedavi sonrası hipertansiyon önemli oranda gerileyebilirken, ileri yaş hastaların %35’inde ayrıca olabilen esansiyel hipertansiyon birlikteliği veya uzun süreli kan basıncı yüksekliğinin vasküler geri dönüşümsüz sonuçları nedeniyle remisyon sağlanamayabilir. (10)

KAYNAKLAR;

1. Whelton, Paul K., et al. "2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA guideline for the prevention, detection, evaluation, and management of high blood pressure in adults: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines." Journal of the American College of Cardiology 71.19 (2018): e127-e248.

2. Williams, Bryan, et al. "2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Society of Hypertension (ESH)." European heart journal 39.33 (2018): 3021-3104.

3. D.P. Zipes, P. Libby, R.O. Bonow(Eds.), Braunwald's heart disease (7th ed.), Elsevier Sanders, Philadelphia, PA (2005), pp. 959-1012

4. Sengul, Sule, et al. "Changes in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control rates in Turkey from 2003 to 2012." Journal of hypertension 34.6 (2016): 1208.

5. Göktaş, Olgun, Tunay Şentürk, and Canan Ersoy. "Factors Affecting Hypertension in the Adult Population of the Marmara Region, Turkey: A Descriptive Field Study." International Journal of Hypertension 2020 (2020).

6. Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, et al.; Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure; National Heart, Lung, and Blood Institute; National High Blood Pressure Education Program Coordinating Committee. Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure.  Hypertension. 2003;42(6):1206–1252.

7. Charles, Lesley, Jean Triscott, and Bonnie Dobbs. "Secondary hypertension: discovering the underlying cause." American family physician 96.7 (2017): 453-461.

8. Almeida, Madson Q., Giovanio V. Silva, and Luciano F. Drager. "What Is the Most Common Cause of Secondary Hypertension?: An Interdisciplinary Discussion." Current Hypertension Reports22.12 (2020): 1-9.

9. Pedrosa, Rodrigo P., et al. "Obstructive sleep apnea: the most common secondary cause of hypertension associated with resistant hypertension." Hypertension 58.5 (2011): 811-817.

10. Streeten, David HP, Gunnar H. Anderson Jr, and Susan Wagner. "Effect of age on response of secondary hypertension to specific treatment." American journal of hypertension 3.5_Pt_1 (1990): 360-365.